“`html
Ticaret Bakanlığı’ndan İsrail ile Ticaret Hakkında Açıklama
Ticaret Bakanlığı, İsrail limanlarından gelen veya bu ülkeye ait malların, Türkiye-Filistin ikili ticaret anlaşmasına dâhil olmayan yüklerin Türkiye limanlarına indirilmesine ya da bu limanlardan İsrail’e herhangi bir ürün yüklenmesine izin verilmediğini duyurdu.
Bakanlık, “Türkiye’nin İsrail ile Ticareti Durdurma Süreci Hakkında Bilgi Notu” başlıklı bir rapor yayınlayarak, sürecin başlangıcından itibaren atılan adımlar hakkında bilgi sağladı.
Yayımlanan notta, İsrail’in Filistin’e yönelik gerçekleştirdiği saldırılar nedeniyle alınan tedbirlere vurgu yapıldı. Ayrıca, kamuoyunda sıkça sorulan 15 sorunun yanıtları da yer aldı.
15 Soru ve Cevaplar:
Soru 1- 7 Ekim 2023’teki saldırıların ardından İsrail ile ticaret devam ediyor mu?
Cevap: 7 Ekim 2023 ile 2 Mayıs 2024 tarihleri arasında Türkiye ile İsrail arasındaki ticaret yaklaşık %32 oranında düşüş gösterdi. Bu süreçte Türkiye’nin İsrail’e olan ihracatı %30, İsrail’den ithalatı ise %43,4 azalmıştır. Hiçbir askeri malzeme veya savunma amacıyla ürün ticareti gerçekleştirilmemiştir. 9 Nisan 2024 itibarıyla 54 ürün grubundan toplam 1019 ürünün ihracatı kısıtlanmıştır. Bunun yanı sıra 2 Mayıs 2024’ten itibaren İsrail ile tüm ürünler için ithalat ve ihracat işlemleri durdurulmuştur.
Soru 2- İsrail, Türkiye ile Serbest Ticaret Anlaşması’ndan yararlanabiliyor mu?
Cevap: Ticaretin tamamen durması nedeniyle bu anlaşma fiilen geçersiz hale gelmiştir.
Soru 3- Türkiye’den çıkan gemiler, İsrail limanlarına yanaşıyor mu?
Cevap: Filistin’in kıyı şehirleri, İsrail tarafından kontrol edilmektedir. Dolayısıyla Türkiye’den Filistin’e gönderilen ürünlerin %98’i İsrail’in Hayfa ve Aşdod limanları üzerinden ulaşmaktadır. Filistin hükümetinin talebi üzerine, bu süreçte bir ticaret mekanizması geliştirilmiştir. Türkiye’den çıkacak ürünlerin Filistin’le bağlantısının teyit edilmesi gerekmektedir.
Soru 4- Gemilerin diğer ülkelere yönelip ardından İsrail’e gitmesi durumunda Türkiye bir müdahalede bulunuyor mu?
Cevap: Türkiye, kendi deniz yetki alanlarında gemilere müdahalede bulunmakta ve olası suiistimalleri takip etmektedir.
Soru 5- Komşu ülkelere ihracat neden artıyor, bu ürünler İsrail’e mi gönderiliyor?
Cevap: Bu ülkelerdeki artışın olağan olduğu görülmektedir; benzer bir ticaret artışı diğer ülkelerde de yaşanıyor.
Soru 6- Filistin’e kozmetik veya çelik gibi malzemeler teslim ediliyor mu?
Cevap: Filistin’in yaklaşık 6 milyonluk nüfusu, temel temizlik ve inşaat malzemelerine ihtiyaç duymaktadır. Tüm dış ticaret işlemleri Filistin Milli Ekonomi Bakanlığı’nın onayı ile gerçekleştirilmektedir.
Soru 7- İsrail’e giden yük taşıyan gemilerin Türk limanlarına yanaşmasına izin veriliyor mu?
Cevap: Türkiye’den, İsrail menşeli ve Türkiye-Filistin ticaret anlaşmasına dâhil olmayan hiçbir yükün limanlara indirilmesine veya İsrail’e yüklenmesine müsaade edilmemektedir.
Soru 8- Türkiye ile İsrail arasındaki ticaret durdu mu? TÜİK verileri ne diyor?
Cevap: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Mayıs 2024’ten itibaren İsrail’e yapılan ihracat ve ithalat sıfırlanmıştır.
Soru 9- İsrail’in resmi verilerinde Türkiye ile ticaretin devam ettiği yönündeki iddialar doğru mu?
Cevap: Türkiye, Filistin ile ticaret yapmaya devam etmektedir. İsrail ile yapılan işlemler mevcut protokoller çerçevesinde yürütülmektedir. TÜİK verilerine başvurulmalıdır.
Soru 10- Ticaretin bitmesinin ardından İsrail hükümeti bir tepki gösterdi mi?
Cevap: İsrail, Türkiye’nin kararına birçok uluslararası platformda yönelik eleştirilerde bulundu. Ticareti durdurma yasaklamasını ayrıca OECD’ye şikayet etti.
Soru 11- Türkiye üzerinden İsrail’e petrol gönderiliyor mu?
Cevap: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Ceyhan üzerinden İsrail’e petrol sevkiyatı yapıldığına dair iddiaların asılsız olduğunu bildirmiştir.
Soru 12- İsrail ile ticaret durmuş olabilir ama Filistin’e olan ticarette yoğun bir artış var. Bu normal mi?
Cevap: Filistin, zorlu koşullarda da olsa dünya genelinden birçok ürün tedarik etmektedir. Son dönemdeki artış, daha önceki dönemlerle kıyaslandığında bir baz etkisi yaratmaktadır. Ancak ticaret, geçmişteki seviyelerin gerisindedir.
Soru 13- Türkiye, İsrail’e jet yakıtı gönderdi mi?
Cevap: Türkiye, İsrail’e jet yakıtı göndermemiştir. Bazı iddialara konu olan yakıt, İsrail’in Türkiye’ye turist getiren yolcu uçaklarına yapılan dönüş yakıtı için verilmiş olan 641 bin dolarlık bir teslimattır.
Soru 14- Türkiye, İsrail’e barut ve patlayıcı ihraç etti mi?
Cevap: Türkiye, 7 Ekim 2023’te başlayan olaylardan sonra değil, çok öncesinde askeri amaçlı ürünlerin satışını yasaklamıştır. Savunma ürünleri ihracatı Milli Savunma Bakanlığı’nın iznine tabidir.
Soru 15- İsrail, Filistin’e mal gönderilmesine izin vermiyor, ürünler nasıl ulaşıyor?
Cevap: İsrail, savaş koşulları nedeniyle yalnızca Gazze özelinde ticarete kısıtlamalar getirmiştir. Ancak Batı Şeria’ya mal sevkıyatı, uluslararası anlaşmalar çerçevesinde mümkün olabilmektedir.
“`
